De Europese Green Deal: Kansen voor het bedrijfsleven

Het aanpakken van de klimaatverandering en het verduurzamen van de economie zijn momenteel topprioriteiten van de EU. Recent heeft de EU zich tot doel gesteld om klimaatneutraal te worden in 2050. Om deze doelstellingen binnen dertig jaar te bereiken, heeft de Commissie von der Leyen op 11 december 2019 de Green Deal gepubliceerd, een actieplan met beleidsinitiatieven en maatregelen om over te schakelen op een schone, circulaire economie, om de biodiversiteit te herstellen en om de vervuiling terug te dringen. De Green Deal geeft aan welke investeringen en financiële instrumenten daarvoor nodig zijn, en verduidelijkt hoe er voor een rechtvaardige en inclusieve transitie kan worden gezorgd.

Klimaatneutraliteit in 2050

De doelstelling van klimaatneutraliteit houdt in dat er een evenwicht moet worden gevonden tussen broeikasgasemissies van o.a. de industrie, transport en gebouwen en de absorptie van broeikasgassen uit de atmosfeer door o.a. bossen en oceanen maar ook door technologieën inzake CO2-afvang en -opslag. In 2050 moeten de netto emissies nul bedragen. Gelet op de beperkte mogelijkheden van de absorptie van broeikasgassen uit de atmosfeer, is het (drastisch) terugdringen van de broeikasgasemissies dus noodzakelijk om klimaatneutraliteit te realiseren.

Met de doelstelling van klimaatneutraliteit in 2050 schaart de Europese Unie zich achter het klimaatakkoord van Parijs, dat in 2015 door 194 landen en de Europese Unie werd ondertekend. Dit klimaatakkoord wil de temperatuurstijging ruim onder 2°C (t.o.v. de pre-industriële periode) houden en zelfs nastreven om deze temperatuurstijging te beperken tot 1,5°C.

Een diverse waaier aan maatregelen

In het kader van de Green Deal heeft de Commissie het afgelopen jaar verschillende actieplannen en visiedocumenten gepubliceerd, waarin maatregelen aangekondigd worden die een impact zullen hebben op diverse bedrijfssectoren.

Zo zet de Commissie bijvoorbeeld sterk in op de omslag naar een circulaire economie. De focus ligt daarbij op de sectoren waarbij intensief van natuurlijke hulpbronnen gebruik wordt gemaakt, zoals de textiel-, bouw-, elektronica-, chemie- en kunststoffensector. Duurzame producten worden het komende decennium de norm. Dit zal een invloed hebben op de gehele levenscyclus van producten, van het ontwerp en de ontwikkeling tot het verbruik, herstel, hergebruik en recyclage. Producten moeten langer meegaan, minder gevaarlijke chemische stoffen bevatten en meer recycleerbare materialen. Ook een verbod op het vernietigen van onverkochte duurzame goederen staat op het programma. Ondernemingen zullen meer informatie aan consumenten moeten verstrekken over hun producten, o.a. over de verwachte levensduur, de beschikbaarheid van herstellingsdiensten, -handleidingen vervangingsonderdelen.

Ook de bouwsector komt aan bod. De bouwsector is momenteel een van de grootste energieverbruikers van de EU, en is verantwoordelijk voor meer dan één derde van de totale emissies in de EU. Jaarlijks wordt slechts 11% van het bestaande gebouwenbestand in de EU gerenoveerd. Zelden wordt daarbij echter de energieprestatie van het gebouw aangepakt. Dat jaarlijkse energierenovatiepercentage bedraagt slechts 1% van het gebouwenpatrimonium. De renovatie van publieke en private gebouwen is bijgevolg evident een belangrijke maatregel voor de verhoging van de energie-efficiëntie en de realisatie van klimaatneutraliteit. Concreet wil de Commissie de jaarlijkse energierenovatiegraad van woningen en niet voor bewoning bestemde gebouwen in het komende decennium verdubbelen en grondige energierenovaties bevorderen. Daarbij moet aandacht besteed worden aan digitaal slimme gebouwen, de integratie van hernieuwbare energie en de mogelijkheid om het werkelijke energieverbruik te meten.

Een andere prioriteit van de Green Deal betreft het gezonder en duurzamer maken van het Europese voedselsysteem. De consument dient beter geïnformeerd te worden, o.m. door een aangepaste etikettering op voedingswaren met aandacht voor de voedingswaarde en de klimaat-, milieu- en sociale effecten. De ambitie is om tegen 2030 het gebruik van schadelijke pesticiden met 50% te verminderen en het gebruik van meststoffen met 20%. Ook de verkoop van antibiotica voor landbouwdieren moet drastisch omlaag. Daarnaast zal de ontwikkeling van biologische landbouw verder gestimuleerd worden, met als doel om biologische landbouw 25% van alle landbouwgronden te laten uitmaken tegen 2030.

Last but not least blijft ook de energiesector niet onaangeroerd. De EU wil namelijk koploper worden op het gebied van waterstof. Waterstof is een chemische molecule en kan gebruikt worden als grondstof, brandstof, energiedrager en/of energieopslag en kent verschillende toepassingen o.a. in de transportsector, energie-intensieve industrie, elektriciteits- en bouwsector. Waterstof kan bijvoorbeeld aangewend worden als brandstof voor elektrische wagens. Waterstof is in dat kader interessanter dan batterijen, omdat het minder lang duurt om waterstofvoertuigen te tanken. Volgens de EU is het grote voordeel van waterstof dat het geen CO2 uitstoot, noch de lucht vervuilt tijdens gebruik. De EU wil “groene waterstof”, dit is waterstof die geproduceerd wordt door middel van elektrolyse van water en elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen (voornamelijk zonne-energie en windenergie), inzetten om verschillende sectoren te decarboniseren. Om dit te verwezenlijken, wil de EU reeds in de komende vier jaar voor 6 GW aan groene waterstof electrolysers laten bouwen die tot 1 miljoen ton groene waterstof moeten produceren. Tegen 2030 moet er niet minder dan 40 GW geïnstalleerd worden. De ontwikkeling van een waterstofeconomie zal ook doorgedreven investeringen vergen in infrastructuur om de waterstof te transporteren. Ten slotte zal ook de productie van hernieuwbare energie (zon en wind) aanzienlijk moeten verhogen, om de productie van groene waterstof op dergelijke grote schaal mogelijk te maken.

1000 miljard euro aan investeringen

De transitie naar klimaatneutraliteit zal enorme investeringen vergen. In januari 2020 presenteerde de Europese Commissie het Green Deal investeringsplan om in de komende tien jaar 1000 miljard euro aan duurzame particuliere en publieke investeringen te mobiliseren. Dit bedrag omvat voornamelijk investeringen met betrekking tot energie, renovatie van gebouwen en een deel van de transportsector. Er zullen ook verdere investeringen nodig zijn in andere sectoren, zoals in de landbouw, om kwesties als biodiversiteitsverlies, vervuiling, bescherming van het natuurlijk kapitaal en steun voor de circulaire economie aan te pakken. In deze context zullen aanzienlijke investeringen in de strategische digitale capaciteiten van Europa ook belangrijk zijn om slimme en innovatieve oplossingen te bieden voor de bestrijding van de klimaatverandering.

Om investeringen aan te moedigen, zullen de huidige Europese staatssteunregels in 2021 worden herzien, opdat ze flexibel kunnen worden toegepast op een aantal gebieden die cruciaal zijn voor een succesvolle transitie naar een klimaatneutrale economie, zoals steun aan bedrijven om hun productieprocessen koolstofvrij te maken of te elektrificeren of steun om de energie-efficiëntie van gebouwen te verbeteren.

Het succes van dit investeringsplan zal tevens afhangen van de institutionele investeringsgemeenschap, de banken (inclusief ontwikkelingsbanken) en de private-equityfondsen, die worden uitgenodigd om ten volle te profiteren van het kader dat wordt ontwikkeld voor duurzame investeringen.

Ten slotte zal de Europese Commissie praktische steun verlenen aan overheidsinstanties en projectontwikkelaars bij de planning, het ontwerp en de uitvoering van duurzame projecten.

Uitdagingen, maar ook kansen voor het bedrijfsleven

De omslag naar een circulaire economie, de renovatiegolf in de bouwsector, de verduurzaming van de voedselketen en de ontwikkeling van een waterstofeconomie betreffen slechts een greep uit de beleidsmaatregelen die reeds werden aangekondigd en nog aangekondigd zullen worden in het kader van de Green Deal. Deze beleidsmaatregelen zullen de komende jaren vertaald worden in Europese wetgeving, met concrete verplichtingen voor lidstaten.

Bedrijven in de EU mogen zich bijgevolg aan een golf van nieuwe regels verwachten, wat hen evident voor uitdagingen zal stellen. Tegelijk biedt de Green Deal en de bijhorende financiering echter ook duidelijke opportuniteiten om een voortrekkersrol uit te bouwen op vlak van duurzaamheid en om te investeren in innovatie, om nieuwe business modellen te ontwikkelen en om duurzame technologieën te exporteren naar de rest van de wereld.

En COVID-19 in dit alles?

Sommige waarnemers wijzen erop dat de Covid-19-crisis de bestaande verdeeldheid over de broeikasgasemissiereductiedoelstellingen zou kunnen versterken en de Europese Green Deal naar de achtergrond van het Europese herstelplan zou kunnen schuiven.

Toch moet worden opgemerkt dat de inperking van de bevolking en de sluiting van vele economische sectoren tijdens de Covid-19-crisis een positief effect hebben gehad op het milieu. Klimaatdeskundigen van het Global Carbon Project schatten in mei 2020 dat de koolstofproductie tegen het jaar 2020 met meer dan 5% zou kunnen dalen ten opzichte van het voorgaande jaar, wat de eerste daling is sinds de vermindering van de koolstofproductie met 1,4% na de financiële crisis van 2008.

Dat een economisch herstelbeleid en de transitie naar duurzaamheid hand in hand kunnen gaan, wordt ook opgemerkt in de praktijk. Verschillende lidstaten en regio’s focussen in hun economische herstelplannen duidelijk op investeringen in duurzame energie. Zo ook het Vlaamse herstelplan ‘Vlaamse Veerkracht’, waar het verduurzamen van de economie één van zeven pijlers vormt, met onder meer aangekondigde investeringen in CO2-afvang en -hergebruik, bijkomende investeringen in hernieuwbare energie, een transitie naar een waterstofeconomie en een versnelde omslag naar een circulaire economie.

Contact

Bij vragen over bovenstaande tekst, neem gerust contact op met uw gebruikelijke contactpersoon bij Deloitte Legal – Lawyers CVBA, of contacteer:

• Kathleen De hornois, kdehornois@deloitte.com, + 32 2 800 70 60
• Dominique Vanherck, dvanherck@deloitte.com, +32 2 800 71 35

Voor algemene vragen:
bedeloittelegal@deloitte.com, + 32 2 800 70 00

http://www.deloittelegal.be